İnşaat malzemeleri sanayi üretimi ikinci çeyrekte yüzde 2,1 arttı

Türkiye İMSAD yapı sektörü ayrıca ekonomi çevreleri tarafınca dikkatle izlenen Aylık Sektör Raporu’nun eylül ayı sonuçlarını açıkladı. Rapora göre; bu yılın ikinci çeyreğinde üretim yüzde 2,1 oranında arttı. Temmuz ayında ise geçen bu yılın aynı ayına göre üretim yüzde 7,3 geriledi. Temmuz ayında uzun resmi tatiller sebebiyle çalışma gün sayısının önemli ölçüde azalması gerilemede etkili oldu. 2018 tarihinden bu yana yüzde 20 küçülen inşaat sektörü, Yeni Orta Vadeli Program hedeflerinin açıklanmasıyla kritik bir rol üstlenirken 2028 tarihinde tamamlanacak olan Sosyal Konut Projesi’nin sektöre etkilerinin yıllara yayılması bekleniyor.

İnşaat malzemesi sektörünün çatı kuruluşu Türkiye İMSAD tarafınca hazırlanan Aylık Sektör Raporu’nun eylül ayı sonuçları açıklandı. Raporda şu tespitler yer aldı:

2022 yılı ilk çeyreğinde yüzde 4,4 artış gösteren inşaat malzemeleri sanayi üretimi, ikinci çeyreğin ilk ayı olan nisanda yüzde 2,8, mayısta yüzde 3,5 büyüdü. Haziran ayında ise inşaat malzemeleri sanayi üretiminde değişiklik yaşanmadı. Böylece ikinci çeyrekte üretim artışı yüzde 2,1 oranında gerçekleşti.

Uzun resmi tatiller sebebiyle çalışma gün sayısının önemli ölçüde azaldığı temmuz ayında ise üretim, geçen bu yılın aynı ayına göre yüzde 7,3 geriledi. Böylece üretim, 2022 tarihinde ilk kez aylık olarak düştü. İnşaat malzemelerine yönelik iç talep temmuz ayında zayıflarken dış talepte de yavaşlama belirginleşmeye başladı.

2022 tarihinde üretim alt sektörlerde farklı değişimler gösterdi. Bu yılın ilk yedi ayında 12 alt sektörde üretim geçen yıla göre artarken, 10 alt sektörde düştü.

Bu yılın ilk yedi ayında en yüksek üretim artışı yüzde 31,5 ile seramik kaplama malzemelerinde, yüzde 21,1 ile birleştirilmiş parke ayrıca yer döşemelerinde, yüzde 19,9 ile plastik inşaat malzemelerinde ayrıca yüzde 18,4 ile seramik sağlık gereçlerinde gerçekleşti. Düz cam ayrıca yalıtım camı üretimi yüzde 15,6, demir çelikten çubuk ayrıca profiller üretimi yüzde 11,7 yükseldi. Buna karşın bu yılın ilk yedi aylık döneminde tuğla ayrıca kiremit üretiminde yüzde 16,9, demir çelik radyatörler üretiminde yüzde 14,7 ayrıca çimento ayrıca betondan eşyalar üretiminde ise yüzde 7,5 gerileme kaydedildi.

İnşaat sektörü 2018 tarihinden bu yana yüzde 20 küçüldü

Mutlak büyüklüğü 2018 tarihinden bu yana daralan inşaat sektörü, çeyrek dönemlerdeki mevsimsel artışlar dışarıda bırakıldığında genel olarak küçüldü. Bu küçülme, doğal olarak yurtiçindeki inşaat malzemeleri pazarının da daralması anlamına geliyor.

TÜİK’in 2018 yılı başında GSYİH hesaplama yöntemini güncellemesi sonucu, GSYİH büyüklüğü reel olarak yüzde 10 kadar yukarı yönlü revize edilmişti. Bu güncelleme içinde en çok farklılaşan, öne çıkan sektör inşaat sektörü oldu. 1998 bazlı eski seride GSYİH içindeki payı 2015’te yüzde 4’ün biraz üzerinde olan inşaat sektörü, yeni seride yüzde 8’in üzerine yükseldi. İnşaat sektöründeki kayıt dışı kalan işlerin de sektör büyüklüğüne dahil edildiği şeklinde açıklanan yukarı yönlü güncellemenin tek başına dörtte birinden fazlası (yüzde 27,6) inşaat sektörünün üretim artışından kaynaklandı. İnşaat sektörü güncelleme yapılan tarihten bu yana açıklanan büyüme verileri içinde, ekonomik ayrıca sektörel nedenlerin de etkisiyle gerileme eğilimi içinde bulunuyor. Ancak özellikle inşaat malzemeleri sanayisindeki aynı dönem üretim artışları ile karşılaştırılarak değerlendirildiğinde inşaat sektöründeki gerileme sahadaki gelişmelerden farklılık gösteriyor.

İnşaat sektörü 2019 yılındaki ekonomik dengeleme sürecinde ayrıca 2020 yılı ilk yarısında pandemi etkileri ile daraldı. 2017 tarihinden bu yana geri kalan dönemlerde ise; 2020 yılı ikinci yarısı ayrıca 2021 tarihinde faaliyetlerde artışlar yaşandı. Ancak bu artışlar büyüme verilerine yansımadı. 2018 yılının ilk yarısı ile 2022 yılı ilk yarısı TÜİK zincirleme endeks verileri karşılaştırıldığında, inşaat sektörünün yüzde 20 küçüldüğü görülüyor.

Yeni Orta Vadeli Program hedeflerine ulaşılmasında inşaat sektörünün rolü önemli

2023 yılı büyüme hedefini yüzde 5 olarak belirleyen Orta Vadeli Program’ın bu hedefine ulaşması için iç talebin daha çok katkısı gerekiyor. Öte yandan, küresel ekonomide yavaşlama ayrıca resesyon koşulları söz konusu. 2023 tarihinde ihracatın büyümeye katkısı 0,8 puan olarak öngörülürken, 4,2 puanın iç talepten gelmesi bekleniyor. İç talebin önemli unsurlarından özel tüketim harcamalarının yüzde 3,9 büyüyeceği tahmin ediliyor. Bu beklentiler ışığında iç talebe dayalı büyümenin önemli bir unsuru olan inşaat sektörünün önümüzdeki dönemde desteklenmesi bekleniyor.

İnşaat sektöründe büyümeyi inşaat yatırımları ayrıca harcamaları belirliyor. İnşaat yatırımları, kamu ayrıca özel sektör sabit sermaye yatırımları içinde, makine ayrıca teçhizat yatırımları ayrıca maddi olmayan aktif yatırımları ile birlikte yer alıyor. Orta Vadeli Program’da ayrıntısı verilmeden kamu ayrıca özel sektör yatırımlarındaki büyüme beklentilerine de yer verildi. Buna göre özel yatırım harcamalarının 2022 tarihinde yüzde 3,7, 2023 tarihinde ise yüzde 4,5 artması bekleniyor. Ekonomik yavaşlama ayrıca talep etkisi dikkate alındığında, özel sektörün makine ayrıca teçhizat yatırımlarındaki büyümenin yüzde 3-4 arasında, inşaat yatırımlarındaki büyümenin ise yüzde 4-5 seviyelerinde gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Bu büyüme, durağan bir büyüme olarak görülürken yüksek maliyetler ayrıca finansmana erişimdeki sıkışıklığın, özel sektörün inşaat yatırımlarını 2023 tarihinde sınırlaması bekleniyor. Nitekim 2022 yılı ilk yarısında alınan yapı ruhsatlarındaki yüzde 20 gerileme de 2023 tarihinde zayıf bir özel sektör inşaat harcamasını işaret ediyor.

Büyük ölçüde inşaat yatırımları olarak gerçekleşen, 2022 tarihinde yüzde 2,7 büyüyen kamu yatırım harcamalarının, programa göre 2023 tarihinde yüzde 1 artması hedefleniyor. Bu hedef, kamu yatırım harcamalarında önemli bir yavaşlama olacağına işaret ediyor. 2023 tarihinde kamu yatırımları büyüklüğü 315,8 milyar TL olarak hesaplanırken, kamu bütçesinin büyük bölümünün kur korumalı mevduat vb. gibi uygulamalara kaynak sağlama yönünde kullanılacağı tahmin ediliyor.

Öte yandan 2023 yılı yatırım programı hazırlıkları ile ilgili olarak yayınlanan genelgede programa yeni proje alınmayacağı açıklanırken, harcamaların devam eden projeler için yapılacağı vurgulandı. Bu durum önemli bir yatırım sınırlaması getirirken, en yüksek yatırım alanının da sağlık sektöründe olacağına işaret ediyor.

2023 tarihinde kamunun inşaat sektörüne destek sağlayabileceği en önemli proje olan; 500 bin konut, 50 bin işyeri ayrıca arsayı ihtiva eden Sosyal Konut Projesi, 2028 yılı sonunda tamamlanacağından sektöre etkileri yıllara yayılarak hissedilecek. Bu süreçte TOKİ tarafınca yaptırılacak olan bu konut ayrıca işyerleri için finansman çok önemli olacak. Kamunun proje için ilk aşamada 16 milyar TL ayırdığı göz önünde bulundurulduğunda müteahhitlerin kendi finansman olanakları ile bu büyüklükteki inşaatı tamamlaması güç görünürken projenin oldukça yavaş ilerleyeceği tahmin ediliyor. Bu nedenlerle projenin 2023 tarihinde inşaat malzemeleri sanayine desteğinin sınırlı kalması bekleniyor.