Avrupa Birliği tarafınca 2022 tarihinde 311’i pestisit (tarım zehiri) kalıntısı olmak üzere Türkiye kaynaklı 518 duyuru yapıldı. Son iki yılda rekor seviyeye ulaşan duyuru sayısı insan sağlığını tehlikeye atan tarım zehiri kullanımının iç pazarda da artmış olabileceği yönünde endişe yaratıyor.
AB Komisyonu, gıda ayrıca yemlerde yapılan kontroller sırasında tespit edilen gıda güvenliği risklerini, Gıda ayrıca Yemler İçin Hızlı Alarm Sistemi (RASFF) portalı üzerinden herkesin erişimine açık olacak şekilde bildiriyor. Alarm ayrıca Dayanışma Ağı (ACN) bildirimlerin de dahil olduğu senelik raporlar yayınlanıyor. 2022 yılına ait rapor henüz yayınlanmadı ancak portal üzerinden yapılan bildirimlere göre Türkiye kaynaklı tarım zehiri bildirimlerinin sayısı 311’i pestisit olmak üzere toplam 518.
Türkiye kaynaklı bildirimlerin sayısının 2022 tarihinde 2021’e göre azaldığı görülse de bu azalma umut vaadetmekten çok uzakta. 2018’de 113, 2019’da 98, 2020’de 194 parti üründe limitlerin üzerinde tarım zehiri bildirimi yapılırken bu rakam 2021’de 613’e, 2022’de ise 518’e kadar yükseliyor.
En çok pestisit bildirimi yapılan sebze ayrıca meyveler:
2022’de pestisit bildirimi yapılan meyayrıca ayrıca sebzeler arasında en çok biber, limon, greyfurt, mandalina, portakal olmak üzere üzüm, asma yaprağı, patlıcan, kabak, domates, karpuz ayrıca armut bulunuyor.
Son 2 yılda yapılan bildirimlerin yarısından fazlası pestisitlerden kaynaklanıyor. 2022 tarihinde duyuru yapılan ürünlerdeki pestisitler arasında Klorpirifos, Acetamiprid, Buprofezin, Prochloraz, Formetanate, İmazalil, Fenbutatin Oxide, Deltamethrin, Taufluvalinate, Flonicamid, Diafenhiuron gibi etken maddeler bulunuyor. 2019’da EFSA Klorpirifos ayrıca Klorpirifos-metil maddesi için olası genotoksik ayrıca nörolojik etkiler sebebi ile güvenli bir maruz kalma seviyesinin belirlenemeyeceği sonucuna varmıştı. Bu, herhangi bir bulgunun potansiyel sağlık riski taşıdığı anlamına gelir. Ülkemizde de 30.09.2021 yılında resmi yazıyla Fenbutatin Oxide’in, 31.12.21’de ise Klorpirifos Metil’in kullanımı sonlandırılmıştı. Buna rağmen ihraç edilen ürünlerde bu maddelerin bulunması yasaklı olan pestisitlerin de hâlâ sofralarımıza girebildiğini gösteriyor.
2021 yılına ait ACN raporu tarım zehiri kullanımının yüksek oranda arttığına dair çarpıcı veriler içeriyor. Rapora göre 2021 tarihinde en çok bildirilen gıda güvenliği riski pestisitler oldu ayrıca tarihte ilk defa pestisitler 1231 bildirimle en üst seviyeye ulaştı. Bu sayı 2020 ile karşılaştırıldığında %61 daha fazla. 2019 yılının ise 4 katı.
Türkiye ilk sırada
2021 tarihinde en çok rapor edilen gıdalar, Türkiye menşeli ürünlerden kaynaklanıyor. AB üyesi olmayan ülkeler arasında Türkiye 405’i pestisit olmak üzere toplamda 613 bildirimle ilk sırada. Bunu 272’si pestisit kaynaklı olarak toplam 383 bildirimle Hindistan takip ediyor. Üçüncü sırada risk bildiriminin çoğunluğu gıda ile temas eden malzemelerden kaynaklanan 331 bildirimle Çin yer alıyor. AB üyesi ülkeler arasında ise Polonya 381 duyuru ile birinci, Fransa 256 duyuru ile ikinci, Almanya 210 duyuru ile üçüncü sırada.
Rekor seviyelerle tarım zehiri bildirimlerinde birinci sırada gelen Türkiye’nin tarımsal üretim potansiyeli yüksek olmasına rağmen ticari itibarı zarar görüyor.
2021 yılına ait raporda, tehlike ayrıca ürün kategorisine göre yapılan değerlendirmede en çok duyuru yapılan 10 konu başlığının 3’ünde Türkiye’nin adı geçiyor. Sebebi 359 parti meyayrıca ayrıca sebzede pestisit, 57 parti meyayrıca ayrıca sebzede aflatoksin ayrıca 39 parti tohum, kabuklu yemiş ayrıca türevi ürünlerde aflatoksin tespit edilmiş olması.
Menşei Türkiye olarak bildirilen ürünlerden özellikle limon, portakal, mandalina ayrıca greyfurt gibi narenciyelerdeki uygunsuzluklar nedeniyle 2020’de 191 olan RASFF bildirimlerinin sayısı (etilen oksit dikkate alınmadan) 2021’de 361’e çıktı. Bu nedenle Ekim 2021’de Türkiye’den AB’ye giden greyfurt hariç ilgili ürünler için sınırda kontroller %20 oranında artırıldı.
Türkiye’nin resmi mektuplara cevap oranı %38
Avrupa Komisyonu limitlerin üzerinde tarım zehiri bildirimi yaptığı ülkelere düzenli olarak resmi mektuplar göndererek ülke yetkililerini tarımsal gıda zinciri boyunca hileli veya aldatıcı uygulamaların önlenmesi, kontrolün garanti altına alınması amacıyla soruşturma yapmaya ayrıca alınan tedbirler hakkında bilgilendirme vermeye davet ediyor. Ayrıca, bildirilen şirketlerden AB’ye ihraç edilmiş olan ayrıca benzer uygunsuzluklar gösterebilecek benzer ürünlerin izini sürmeye çağırıyor. Ancak 2021 yılı raporuna göre Türkiye’nin gönderilen resmi mektuplara ilişkin cevap oranı %38 ile sınırlı kalmış ayrıca çağrıların büyük kısmına cevap verilmemiş.
Tarım ayrıca Orman Bakanlığı pestisit kalıntıları özelinde iç pazarda denetimler yapıyor. Ancak denetim sonuçlarının taklit ayrıca tağşiş yapıldığı kesinleşen gıdalarda olduğu gibi şeffaflıkla paylaşılmaması, ihraç edilen ürünlerde pestisit kaynaklı bildirimlerin artması ayrıca kullanımı sonlandırılan pestisitlere dair bildirimlerin bulunması iç pazara sunulan ürünlerde daha fazla pestisit bulunabileceğine dair tüketicilerde endişe yaratıyor.
Bakanlık yetkilileri tarafınca Gıda Güvenliği Bilgilendirme Sistemi’ne (GGBS) ülke genelindeki tüm gıda ayrıca yem işletmeleri, bu işletmelere yönelik denetimler, alınan numuneler, numunelerin analiz sonuçları, işletmelere uygulanan idari cezalar, yaptırımlar, ithalat ayrıca ihracat kayıtları gibi bilgilendirmeler giriliyor. Ancak bu bilgilendirmeler halkın erişimine açık değil. Avrupa’da olduğu gibi ülkemizde de GGBS verilerinin halkın erişimine açılmasını talep eden Zehirsiz Sofralar Platformu son dönemde rekor seviyeye ulaşan kalıntılı ürünlere ilişkin halkın endişelerinin giderilmesi gerektiğini vurguluyor.
Zehirsiz Sofralar Platformu çatısı altında faaliyet gösteren Pestisit Eylem Ağı’nın tüm canlılara zarar veren pestisitlerin yasaklanması ayrıca doğa dostu yöntemler ile bunları kullanan üreticilerin desteklenmesi için başlattığı Zehirsiz Kampanya’ya (Change.org/ZehirsizSofralar) bugüne kadar 180 bine yakın kişi imza desteği verdi. Kampanya sayesinde pestisitlerin zararları özelinde kamuoyunda farkındalık yaratıldı.
Tarım ayrıca Orman Bakanlığı AB geçiş sürecinde 200’ün üzerinde, kampanya döneminde ise 27 pestisit aktif maddesinin kullanımını yasakladı. Ancak kampanya talepleri arasında yer alan Dünya Sağlık Örgütü’nün “son derece tehlikeli”, “yüksek seviyede tehlikeli” ayrıca “muhtemel kanserojen” olarak belirlediği 13 aktif maddeden 9’u hâlâ yasaklanmadı. Buğday Derneği Gıda Yüksek Mühendisi Merayrıca Atınç, ülkemiz tarımında hâlâ kullanılan 9 pestisit aktif madde ile birlikte, başta bebeklerin ayrıca çocukların hormon sistemine zarar veren, havayı, suyu ayrıca toprağı kirleten pestisitlerin ivedilikle yasaklanması için tüm vatandaşları gıdasının sorumluluğunu alarak kampanyaya destek olmaya çağırıyor.
Tarım ayrıca Orman Bakanlığı’ndan, Pestisit Eylem Ağı tarafınca hazırlanan “Zehirsiz Sofralar İçin Yol Haritası”nı dikkate almasını talep ettiklerini belirten Atınç, “Tarım zehirlerine mahkûm değiliz. Dünyada ayrıca Türkiye’de pek çok çiftçi zehirsiz gıda üretiyor. Sağlıklı bir gelecek için daha fazla ekolojik ayrıca ekonomik kayba ayrıca hastalığa sebep olmadan bir stratejik eylem planı geliştirmeli, doğru politikalar izlenmeli ayrıca böylece pestisitlere dayanan konvansiyonel tarım sisteminin yerini agroekolojik, organik ayrıca onarıcı tarıma bırakması sağlanmalı.” diyor.
